Wszystko co musisz wiedzieć o prosumencie zbiorowym i wirtualnym

Korzystanie z energii słonecznej przez prosumentów zbiorowych i wirtualnych jest doskonale znane użytkownikom fotowoltaiki w krajach takich jak USA, Niemcy czy Litwa. W Polsce ich działanie wciąż budzi jednak wątpliwości. Tymczasem korzyści i szanse, jakie dają osobom dotychczas wykluczonym z możliwości pobierania energii z PV, są kolosalne…

Prosument zbiorowy to pojęcie, które pojawiło się w polskim systemie prawnym relatywnie niedawno, bo dopiero pod koniec 2021 r. Zgodnie z ustawą o OZE, która weszła w życie 1 kwietnia 2022, pojęcie to dotyczy odbiorców końcowych instalacji w budynkach wielolokalowych. Prosumentem zbiorowym może zatem zostać właściciel lokalu w bloku, apartamentowcu czy nawet biurowcu, który na podstawie porozumienia z innymi prosumentami pobiera energię ze wspólnej instalacji fotowoltaicznej.

Przykład I:
Prosumentami zbiorowymi mogą zostać np. mieszkańcy wieżowca, którzy zdecydowali się sfinansować wspólną instalację fotowoltaiczną na dachu budynku. Na podstawie specjalnej umowy międzyprosumenckiej właściciele mieszkań czerpią prąd wyprodukowany przez panele, tym samym znacząco zmniejszając swoje rachunki za energię elektryczną. Z wyprodukowanej energii na tej samej zasadzie mogą korzystać także właściciele lokali użytkowych znajdujących się w całym budynku.

Prosumentem zbiorowym mogą zostać zarówno użytkownicy indywidualni, jak i przedsiębiorcy. Warunkiem jest produkowanie energii wyłącznie na własny użytek (nie może być ono przedmiotem przeważającej działalności gospodarczej). Ponadto instalacje wykonywane na potrzeby prosumentów zbiorowych muszą spełniać następujące kryteria:

• ich moc nie może być większa niż 50 kW dla części przypadającej dla jednego prosumenta,
• muszą być przyłączone do sieci dystrybucyjnej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego,
• powinny posiadać własny licznik (odrębne punkt przyłączenia).

Co ważne, prosumenci zbiorowi nie muszą posiadać umowy kompleksowej. Każdy z nich może posiadać innego sprzedawcę.

Dotychczas budynki wielolokalowe mogły wykorzystywać energię z fotowoltaiki wyłącznie do celów wspólnych, tj. np. do oświetlenia korytarzy, klatek schodowych czy do zasilania windy. Niemożliwe było więc pełne wykorzystanie potencjału ekologicznego ani ekonomicznego tkwiącego w PV. Spółdzielnie, które zdecydują się na montaż fotowoltaiki na zasadzie prosumenta zbiorowego, mogą zasilać nią cały budynek, a przy okazji osiągać znaczące oszczędności. Dla przeciętnego właściciela lokalu oznacza to przede wszystkim niższy rachunek za energię lub w przypadku udziału w prosumencie zbiorowym zarządcy budynku niższy czynsz administracyjny.

Wejście w życie ustawy traktującej o prosumencie zbiorowym jest zatem szczególnie korzystne dla:

• mieszkańców miast,
• przedsiębiorców mających swoje siedziby w budynkach wielolokalowych,
• deweloperów, którzy chcieliby powiększyć wartość swoich inwestycji.

Uwaga!
Instalacje należące do prosumentów zbiorowych mogą być usytuowane zarówno na dachu budynku, jak i na gruncie przynależącym do właścicieli lokalów, w przypadku gdy instalacja jest przyłączona do wewnętrznej instalacji budynku

Prosument wirtualny to drugie pojęcie wprowadzone przez wspomnianą ustawę. W tym przypadku ustawodawca daje możliwość czerpania benefitów związanych z pobieraniem energii z fotowoltaiki przez podmioty, które nie posiadają instalacji na dachu ani w pobliżu budynku. Z tej opcji będzie można jednak skorzystać najwcześniej w lipcu 2024 r.

Tzw. prosumenci wirtualni to odbiorcy, którzy wytwarzają prąd na własne potrzeby w instalacji OZE przyłączonej do sieci w innym miejscu niż miejsce dostarczania energii elektrycznej pod warunkiem, że dla pojedynczego prosumenta udział w instalacji nie przekracza 50 kW.

Przykład:
Prosumentem wirtualnym może być właściciel działki, która jest w znacznym stopniu zacieniona, co uniemożliwia efektywne działanie paneli PV. Wystarczy, że nabędzie udziały do instalacji położonej np. w oddaleniu od swojego gruntu. Właściciel ten będzie mógł wykorzystywać pozyskany prąd zarówno do celów prywatnych, jak i w celach biznesowych, np. do zasilenia swojego warsztatu samochodowego.

Co ciekawe, przepisy prawne nie określają dokładnych zasad stosowania modelu prosumenta wirtualnego. Rynek będzie więc musiał sam wypracować rozwiązania i wzory umów, na podstawie których będą nabywane udziały za jednorazową płatność oraz modele wynajmu i leasingu. Pewne jest jednak, że zarówno prosumenci zbiorowi, jak i prosumenci wirtualni mają podlegać zasadom bilansowania na zasadzie net-billingu – takim samym jak prosumenci indywidualni.

Idea nabywania udziałów w instalacji PV położonych poza nieruchomością prosumenta nie jest zupełnie nowa. Podobne rozwiązanie z sukcesem wdrożyły np. Stany Zjednoczone. Od 2020 r. funkcjonuje ona także na Litwie, gdzie obywatele mogą nabyć prawo do części farmy fotowoltaicznej.

Za granicą od lat działają również spółdzielnie energetyczne zrzeszające użytkowników PV na zasadzie zbliżonej do prosumenta zbiorowego. Takie rozwiązanie przyjęło się m.in. w Wielkiej Brytanii, Australii oraz w Niemczech.